Badanie cytologiczne, zwane też rozmazem cytologicznym, jest najskuteczniejszą metodą wykrywania nieprawidłowych zmian w komórkach szyjki macicy, które mogą stanowić pierwsze objawy raka szyjki macicy. Chociaż badanie to nie zapobiega zakażeniu wirusem, to jednak pomaga rozpoznać wczesne objawy choroby.
Badanie cytologiczne pozwala ocenić, czy wśród komórek szyjki macicy (jest to wąska, dolna część macicy, która uchodzi do pochwy) nie ma komórek nieprawidłowych, zmian przedrakowych lub komórek raka.
Polega ono na delikatnym pobraniu przez lekarza (ginekologa) lub pielęgniarkę za pomocą szpatułki lub specjalnej szczoteczki niewielkiej ilości komórek z powierzchni szyjki macicy. Badanie cytologiczne najlepiej przeprowadzać: co najmniej 2 dni po ostatnim dniu miesiączki i nie później niż 2 dni przed rozpoczęciem miesiączki, co najmniej 4 dni po użyciu globulek dopochwowych, co najmniej jeden dzień po badaniu ginekologicznym czy USG dopochwowym, w dniu badania nie należy współżyć, wykonywać irygacji (płukanek pochwy) ani zakładać tamponów.
Badanie zajmuje mniej niż 5 minut i jest całkowicie bezbolesne. Lekarz ginekolog lub pielęgniarka, stosując specjalną szczoteczkę lub szpatułkę delikatnie pobierają warstwę komórek z powierzchni szyjki macicy.
Komórki te są następnie badane pod mikroskopem pod kątem ewentualnych nieprawidłowości. W przypadku ich stwierdzenia lekarz skontaktuje się z tobą i udzieli porady odnośnie dalszego postępowania. Jeśli zostałaś powiadomiona o wykryciu nieprawidłowych komórek, czyli o „wyniku dodatnim”, oznacza to, że laboratorium zidentyfikowało pewne zmiany komórkowe, które wymagają dalszego zbadania.
Nie wszystkie zmiany w obrębie komórek oznaczają, że powinnaś rozpocząć natychmiastowe leczenie; wiele z nich zniknie bez takiej potrzeby. W zależności od stopnia zmian, możesz być poproszona o wykonanie kolejnego badania cytologicznego, lub w pewnych przypadkach skierowana na kolposkopię. Kolposkopia przeprowadzana jest przez wyszkolonych do tego lekarzy. Kolposkop – podświetlany mikroskop – stosowany jest do badania szyjki macicy z bliska, by ocenić rozmiar i zaawansowanie zmian oraz ustalić odpowiednią terapię. Jeśli to konieczne, można pobrać próbkę tkanki z szyjki macicy do diagnozy, można w tym momencie również zastosować leczenie szyjki macicy.
Badanie cytologiczne powinno być rutynowo wykonywane u każdej kobiety, po inicjacji seksualnej – początkowo raz w roku przez pierwsze 3–4 lata, a następnie powtarzane nie rzadziej niż co 3 lata.