Od wielu lat wzrasta wskaźnik rozpowszechnienia jadłowstrętu psychicznego (w zależności od badań wynosi od 0,2% do 2,2%). Literatura przedmiotu dowodzi, że jadłowstręt psychiczny ma charakter polietiologiczny, tzn. wieloczynnikowy. Wśród czynników biologicznych, rodzinnych, psychologicznych (indywidualnych), społecznych i kulturowych wyróżnia się czynniki ryzyka (predysponujące), czynniki spustowe (wyzwalające) oraz czynniki podtrzymujące to zaburzenie.

W obrazie klinicznym jadłowstrętu psychicznego istotną rolę odgrywa duża rozbieżność między realnym a idealnym obrazem własnego ciała (między tym, jak kobieta spostrzega się i ocenia swoją aktualną sylwetkę a tym jak chciałaby wyglądać). Negatywne oszacowanie wymiarów ciała wskazuje, że kobiety postrzegają je jako większe niż jest ono w rzeczywistości. Osoby z zaburzeniami odżywiania mają trudności w identyfikowaniu, rozpoznawaniu i nazywaniu własnych emocji oraz bodźców wewnętrznych (brak świadomości interoceptywnej). Ta nieumiejętność może powodować u nich dezorganizację: interpretują błędnie emocje jako uczucie głodu i w rezultacie w wyniku pobudzenia emocjonalnego zaczynają jeść lub kompulsywnie objadać się.

Nadmierne zainteresowanie obrazem i masą ciała przyczynia się do rozwoju niewłaściwych praktyk żywieniowych oraz cielesnych (restrykcyjne diety, nadmierna aktywność fizyczna), które poprzedzają u niektórych „wrażliwych” kobiet początek patologicznych zaburzeń (jadłowstręt psychiczny, bulimia psychiczna) wtórnych do wprowadzonej diety. Należy pamiętać, że niezadowolenie z ciała jest koniecznym, jednak nie wystarczającym czynnikiem występowania zaburzeń odżywiania. Innymi niezbędnymi elementami są: niska samoocena, dezadaptacyjne strategie radzenia sobie ze stresem, nieumiejętność wyrażania negatywnych stanów emocjonalnych czy współwystępowanie zaburzeń afektywnych (depresyjnych, lękowych). Współcześnie często podkreśla się rolę czynników kulturowych (głównie dotyczących „ideału szczupłej sylwetki”) w powstawaniu zaburzeń odżywiania. Należy jednak zwrócić uwagę, że samoistnie nie są w stanie wywołać choroby, dopiero w połączeniu z innymi czynnikami mogą predysponować do wystąpienia zaburzeń.

Warto podkreślić, że chorobliwy i silny lęk przed byciem otyłą oraz wynikające z niego dążenie do posiadania szczupłej sylwetki odgrywają kluczową rolę w psychopatologii zaburzeń odżywiania. Silnej obsesji posiadania szczupłego ciała towarzyszy walka z własną potrzebą i pragnieniem jedzenia.

Tekst został opublikowany w książce „Rozwiązania istnieją” pod red. M. Krupa, Wrocław Ogólnopolskie Centrum Zaburzeń Odżywiania w 2013 roku.

dr Anna Brytek-Matera