Przygotowany przez NFZ program profilaktyki raka szyjki macicy skierowany jest do kobiet w wieku od 25 do 59 lat (pod uwagę brany jest rok urodzenia). Badania cytologiczne u kobiet z tej grupy wiekowej będą nieodpłatnie przeprowadzane raz na 3 lata, chyba że pacjentki były leczone onkologicznie z powodu złośliwego nowotworu raka szyjki macicy. Wówczas zostają one objęte tzw. skryningiem cytologicznym, w ramach którego pacjentki raz na pół albo raz na rok są poddawane badaniu cytologicznemu.
Każda mieszkanka naszego kraju, która zdecyduje się wziąć udział w Programie, będzie badana według bardzo szczegółowo określonej, trzyetapowej procedury. Na początku każda pacjentka zostaje zarejestrowana w Systemie Informatycznym Monitorowania Profilaktyki (SIMP) z zaznaczeniem, czy pacjentka powinna być objęta skryningiem cytologicznym. Przy okazji powstanie specjalna ankieta elektroniczna z danymi o jej stanie zdrowia, która na stałe pozostanie w systemie. Następnie w gabinecie ginekologicznym lekarz albo wykwalifikowana pielęgniarka, za pomocą specjalnego wziernika i jednorazowej szczoteczki umożliwiającej pobrania próbek zarówno z tarczy części pochwowej, jak i kanału szyjki macicy, pobierze materiał do badania cytologicznego. Tylko przy użyciu takiej szczoteczki materiał do badania może być pobrany prawidłowo, co daje większe szanse na wykrycie nawet najmniejszych zmian. Jeżeli zdarzy się tak, że pobrana próbka okaże się niewystarczająca albo będzie pobrana niewłaściwie i nie zagwarantuje poprawności badania mikroskopowego, wówczas pacjentka zostanie o tym poinformowana i ponownie zaproszona na badanie. Potem materiał do badania zostanie umieszczony na specjalnym szkiełku do badania i utrwalany odpowiednim środkiem. Następnie pobrany i dokładnie opisany wymaz (np. opatrzony numerem PESEL, który pozwoli na bezbłędny zidentyfikowanie pacjentki) będzie przesyłany do laboratorium diagnostycznego wskazanego przez NFZ (laboratoria mają w ramach programu umowę na realizację tych badań).
Jeśli wynik cytologii okaże się nieprawidłowy, a pacjentka nie zgłosi się po jego odbiór w ciągu trzech miesięcy od pobrania, pacjentka dostanie specjalne wezwanie na ponowne stawienie się na badania oraz zostanie skierowane do specjalistów, którzy zajmą się dalszymi badaniami i odpowiednim leczeniem. Jeśli wynik cytologii będzie prawidłowy, pacjentka zostanie pouczona o zasadności zgłoszenia się na kolejne badania po trzech latach. Badania powinny być wykonane wcześniej (po 12 miesiącach) jeśli podczas badania wykryto u pacjentki zakażenie wirusem HPV, który jest jedną z przyczyn rozwoju raka szyjki macicy oraz jeżeli pacjentka jest zakażona wirusem HIV i przyjmuje leki immunosupresyjne.
Etap kolejny, czyli pogłębiona diagnostyka, dotyczy pacjentek, u których wynik cytologii okazał się nieprawidłowy. Pacjentka zostaje poddawania badaniu kolposkopowemu. Jeśli to okaże się nie wystarczające, pacjentka zostanie skierowana na pobranie wycinków tkanek do badania histopatologicznego. Wycinki pobrane w wyniku biopsji są następnie badane histopatologicznie – na taki wynika trzeba zazwyczaj poczekać od 10 do 14 dni. Następnie pacjentka, po uzyskaniu wszystkich wyników, zostanie skierowana na konsultacje do lekarza, który na podstawie wykonanych analiz postawi diagnozę i zaordynuje dalsze działania – intensywną terapię, zabieg albo zaleci zgłoszenie się za jakiś czas na ponowne badanie cytologiczne. W ramach projektu nieprawidłowe wyniki badań, świadczące o zachorowaniu na raka szyjki macicy są zgłaszane do Regionalnego Rejestru Nowotworów. Wszystkie kolejne informacje o stanie zdrowia każdej pacjentki są wprowadzane do elektronicznej bazy danych badanych kobiet.